رانت به مزایای غیرقانونی و ناشی از برخی از پستها و شغلها اطلاق میشود. به عبارت دیگر، رانت به هر نوع فعالیتی اشاره دارد که در آن، شخصی با توجه به مقام و شغل خود، بدون انجام کاری برای کسب درآمد، به مزایایی دست مییابد. این مزایا معمولاً شامل پول، جایگاه، امتیازات خاص و دیگر موارد مشابه هستند.
رانت میتواند تأثیرات شدیدی بر جامعه داشته باشد، از جمله ایجاد فساد، کاهش شفافیت، ناکارآمدی در اداره کشوری و دیگر مشکلات مرتبط با آن.
رانت به معنای استفاده از قدرت و امتیازات برای کسب سود شخصی بدون در نظر گرفتن مصلحت عمومی است. عوامل مختلفی برای بوجود آمدن رانت وجود دارند، از جمله نظام سیاسی نامناسب، عدم شفافیت در اقتصاد و تصمیمگیریهای نادرست از سوی حکومت.
به طور کلی، رانت به دستیابی به مزایای غیرعادلانه با استفاده از امتیازات، قدرت، روابط شخصی یا دیگر عوامل مشابه اشاره دارد. این مفهوم اغلب با افرادی که در موقعیتهای پستهای عالی قرار دارند و توانایی اجرایی قوی دارند، همراه است.
بیشترین تأثیر رانت در جامعه، به دلیل آنکه آن راه حلهایی برای مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را به زودی پایدار نمیکند و به جای آن به تضعیف نظام عدالت، کاهش شفافیت، کاهش اعتماد عمومی و افزایش فساد منجر میشود.
از جمله مثالهای رایج رانت، میتوان به پرداخت معوقات برخی شرکتها و شخصیتهای نفوذمند، دریافت شرایط ویژه در مناقصهها و قراردادها، اختصاص بودجه برای پروژههای ناموفق و ناموجود یا انحصار برخی امور اشاره کرد.
در کشورهایی با نظام سیاسی ضعیف و کمبود شفافیت، رانت به طور گستردهای رخ میدهد و این مشکل را میتوان با توسعه سیستمهای عدالت، شفافیت، حفظ حقوق ملکیت مشروع، و تغییر سیاستهای دولت برای جلوگیری از ناکارآمدی در اداره کشوری و فساد، مدیریت کرد.
رانت میتواند ثیرات بسیاری بر جامعه داشته باشد، از جمله:
برخی از روشهای مقابله با رانت عبارتند از: