امروزه دغدغه اکثر مدیران حوزه به خصوص در حوزه فناوری اطلاعات مدیریت فرآیندها با بهترین کارایی می باشد به گونه ای که در مقابل تهدیدات و حملات و مشکلات و هر چیزی که ممکن است تجارت و سازمان شخص را دچار اختلال کند بعد از بروز هر گونه اتفاق نا متعارف بتوان فعالیت کاری را به حالت عادی برگرداند.در واقع بحث کارایی در کنار راه کارهای خروج از بحران در موقع اضطرار بیان میشود .همین موضوع ما را بر آن داشت تا مطلبی با همین مضمون ارائه نماییم.
Business Continuity Plan یا BCP که به معنی طرح تداوم کسب و کار یا طرح تداوم تجارت مشهور است در واقع به مجموعه ای از فرآیند ها و دستورالعمل ها اطلاق می شود که توسط یک سازمان پیاده سازی می شود تا سازمان بتواند بعد یا در هنگام بروز یک فاجعه یا Disaster به کار خود و روند فعالیتی روزمره خود همچنان ادامه دهد. با استفاده از پیاده سازی یک طرح تداوم کسب و کار یا BCP ، سازمان ها در واقع به دنبال حفاظت از سرویس های حساس و حیاتی خود هستند تا بتوانند بعد از بروز فاجعه یا Disaster این سرویس ها را بلافاصله به مدار برگردانند و تجارت و کسب و کار خود را ادامه دهند. این نوع طراحی و برنامه ریزی که انجام می شود به سازمان اجازه می دهد تا بتوانند سرویس ها را به سرعت بازیابی و به سطح عملیاتی کامل خود در سریعترین زمان و با بالاترین کیفیت ممکن برسانند. در BCP معمولا تمامی فرآیندهای حساس تجاری سازمانی و همه عملیات های مهم تجاری تحت پوشش قرار می گیرند. BCP یک طرح کلان است و معمولا در سطح کلان هم اجرا می شود . در واقع در BCP ما باید به این بیاندیشیم که برای مثال در صورت نابودی کل سیستم باید چگونه به حالت قبل باز گشت.
• اگر کل ساختمان اداره یا سازمان ما از بین برود ، چگونه می توانیم تجارت خود را مجددا به حالت عادی برگردانیم ؟
Disaster Recovery Plan یا DRP به طرح بازیابی از فاجعه اطلاق می شود و در واقع ما می توانیم از DRP به عنوان یک زیر مجموعه از طرح کلان BCP نگاه کنیم. برای اینکه در یک سازمان ما بتوانیم یک طرح تداوم کسب و کار کامل و جامع داشته باشیم و پیاده سازی کنیم نیاز به طراحی و پیاده سازی مجموعه از DRP ها داریم . DRP بر خلاف BCP که بسیار کلان به همه مسائل نگاه می کند ، نگاه جزئی تر و دقیق تری به مشکلات دارد ، DRP ها معمولا جهت طرح های کوچک فنی برای گروه های خاص در یک سازمان طراحی و تدوین می شوند و بعضا برای هر قسمت از فعالیت های سازمانی بصورت جداگانه یک طراح بازیابی از فاجعه جداگانه ایجاد می شود. یکی از شناخته شده ترین طرح های بازیابی از حادثه یا فاجعه ( DRP ) ای که معمولا همه DRP را با آن می شناسند ، DRP مخصوص حوزه فناوری اطلاعات یا IT DRP است. اما نباید فراموش کنیم که ما باید در همه حوزه ها DRP های جداگانه ای داشته باشیم تا در نهایت با تجمیع شدن همه این DRP ها یک BCP درست ایجاد کنیم.
در طرح بازیابی از حادثه ای که برای سرویس های فناوری اطلاعات طراحی می شود یا در اصطلاح فنی تر IT DRP ها ، اولویت فعال کردن سرویس ها و تکنولوژی های مورد استفاده توسط کاربران و ارائه کردن هر چه سریعتر این سرویس های از کار افتاده است. بعد از فعال کردن این سرویس ها برای کاربران ، فعال کردن سرویس های دیگر برای سایر قسمت های سازمان در اولویت قرار می گرد .
تدوین و عملیاتی سازی طرح بازیابی از فاجعه (DRP) یک مرحله مهم در مدیریت ریسک فناوری اطلاعات است. این کارها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
1. تعیین نیازها:
ابتدا باید نیازهای شرکت خود را برای بازیابی از فاجعه مشخص کنید. این شامل تعیین میزان اطلاعات حیاتی، زمان بازیابی مورد قبول و دستگاه‌های ضروری برای ادامه عملیات میشود.
2. تدوین طرح:
طراحی طرح بازیابی از فاجعه شامل ایجاد استراتژی‌ها، اجرایی کردن فرآیندها و تعیین اولویت‌ها برای بازیابی از فاجعه میشود.
3. انتخاب فناوری:
انتخاب فناوری‌های مورد نیاز برای اجرای طرح بازیابی از فاجعه از جمله نسخه پشتیبانی از داده‌ها (backup)، راه‌های ارتباطی، و سیستم‌های ذخیره‌سازی مشخص میشود.
4. آزمون و اجرا:
طرح بازیابی از فاجعه باید مرتباً تست شود تا اطمینان حاصل شود که عملیات بازیابی به درستی انجام میشود.
5. تعلیم و آموزش:
کارکنان باید در مورد طرح بازیابی از فاجعه آموزش داده شوند تا بدانند چگونه در صورت وقوع فاجعه عمل کنند.
6. نظارت و به‌روزرسانی:
طرح بازیابی از فاجعه باید مرتباً بررسی و به‌روزرسانی شود تا با تغییرات در فناوری و نیازها همگام شود.
توصیه میشود با تیم‌های متخصص در امور امنیت و بازیابی از فاجعه همکاری کرده و طرح متناسب با نیازهای شرکت خود را ایجاد کنید. پیاده‌سازی طرح بازیابی از فاجعه (DRP) یک فرآیند مرحله به مرحله است که به تضمین ادامه عملیات شرکت در مواجهه با فاجعه کمک می‌کند.
7. اطلاعات مهم:
اطمینان حاصل کنید که تمام اطلاعات مهم و حساس شرکت به درستی نسخه پشتیبان‌گیری شده و ذخیره شوند.
8. ترتیبات خودکار:
به کمک سیستم‌های خودکار، نقاط ضعف در طرح بازیابی از فاجعه را کاهش دهید و از عملکرد بهتری برای بازیابی سریع بهره ببرید.
9. توسعه پلن‌های تضمین کیفیت:
تعیین استانداردها و پروسه‌های کیفیت برای اجرای دقیق‌تر و موثر‌تر طرح بازیابی از فاجعه.
10. مدیریت امنیت:
تدابیر امنیتی را تعیین کنید تا از حفاظت داده‌ها در هنگام بازیابی از فاجعه اطمینان حاصل شود.
11. آمادگی برای آزمون‌های واقعی:
طرح بازیابی از فاجعه باید توسط تمرین‌ها و آزمون‌های واقعی برای اطمینان از کارایی واقعی آزمایش شود.
12. اطلاعیه و ارتباطات:
اطلاعیه‌های عمومی و ارتباطات معاونتی در مورد طرح بازیابی از فاجعه برای تیم‌های مختلف ارائه داده شود.
13. نقاط تقویتی:
همیشه به دنبال بهبود‌هایی در طرح بازیابی از فاجعه باشید تا به تطور تکنولوژی و نیازهای شرکت پاسخ دهید.
یک DRP به‌عنوان بخشی از برنامه مدیریت ریسک فناوری اطلاعات (ITRM) شرکت شما می‌تواند به کاهش از دست دادن داده‌ها و قطعی عملکرد تأثیرات فاجعه کمک کند. این بسیار مهم است تا عملیات روزانه و اعتماد مشتریان حفظ شود.
14. برنامه‌ریزی تشریفات فاجعه:
باید برنامه‌ریزی‌های تشریفاتی برای مدیریت و تسهیل فرآیند بازیابی پس از وقوع فاجعه وجود داشته باشد. این شامل اختصاص منابع انسانی و مالی، تعیین مکان‌های تجمعی برای تیم‌ها و تجهیزات اضافی میشود.
15. ارزیابی فاجعه:
بلافاصله پس از وقوع فاجعه، باید تأثیرات آن بر سازمان، افراد و منابع ارزیابی شود تا اقدامات بازیابی مطلوب انجام شود.
16. ارتباط با نهادهای مرتبط:
باید ارتباط با نهادهای محلی و بین‌المللی مرتبط برای اطلاع‌رسانی و درخواست کمک در صورت وقوع فاجعه برقرار شود.
17. امنیت فیزیکی:
تدابیر امنیتی برای حفاظت از تجهیزات فیزیکی، مکان‌های مخصوص بازیابی، و داده‌های حیاتی در مقابل دسترسی غیرمجاز در طی فاجعه اجرا شود.
18. بررسی و به‌روزرسانی مداوم:
DRP باید مداوم بازبینی و به‌روزرسانی شود. این شامل اصلاحات بر اساس تغییرات فناوری و تجربیات در مواجهه با فاجعه میشود.
19. ایجاد افزونگی:
در نهایت، ایجاد سیاست‌ها و برنامه‌های افزونگی به‌منظور تضمین ادامه مطالبه و کمک به جلوگیری از وقوع فاجعه میشود.
طراحی و اجرای یک DRP نیاز به تیم‌های متخصص و تعهد مدیریتی دارد تا تضمین کنند که شرکت در مواجهه با هر گونه فاجعه قادر به بازیابی عملیات خود با سرعت و کارایی باشد. این به افزایش اطمینان سازمان و حفظ اعتماد مشتریان و مشارکت‌کنندگان کمک می‌کند.
20. تدوین نقشه فرار:
برنامه‌ریزی و تدوین نقشه فرار از محل کار و تخصیص مناطق ایمن در صورت وقوع فاجعه بسیار مهم است. این نقشه‌ها برای اطمینان از ایمنی کارکنان و مسافران شرکت در شرایط اضطراری استفاده می‌شوند.
21. مشارکت کارکنان:
اطمینان از آموزش و مشارکت کارکنان در فرآیند بازیابی از فاجعه و تمرین‌های مرتبط. این کارکنان باید آمادگی داشته باشند تا در صورت لزوم به تیم‌های بازیابی بپیوندند.
22. تعیین مسئولیت‌ها:
تعیین مسئولیت‌ها و نقش‌ها در طرح بازیابی از فاجعه برای افراد و تیم‌های مختلف ضرور است. هر کس باید دقیقاً بداند چه وظایفی بر عهده دارد.
23. انتقال داده‌ها:
تصمیم‌گیری در مورد چگونگی انتقال داده‌ها به سیستم‌های پشتیبانی و از آنها به سیستم‌های اصلی در صورت وقوع فاجعه.
24. اجرای طرح:
تصمیم به اجرای طرح بازیابی از فاجعه به صورت فوری در صورت وقوع فاجعه و با توجه به پیش‌نیازها و اولویت‌ها.
25. برنامه‌ریزی فرآیند بازیابی:
ایجاد برنامه‌ریزی جزئی برای هر مرحله از فرآیند بازیابی از فاجعه به‌طور دقیق انجام شود.
26. ارزیابی پس از فاجعه:
پس از بازیابی از فاجعه، ارزیابی مفصل انجام شود تا اشکالات و نقاط ضعف تشخیص داده و اصلاح شوند.
27. آموزش و آگاهی‌رسانی مداوم:
آموزش مداوم کارکنان در مورد DRP و تغییرات آن بر اساس نیازهای جدید فناوری و فرآیندها.
28. تمرین‌ها و آزمون‌ها:
تمرین‌ها و آزمون‌های مداوم برای بررسی و بهبود عملکرد طرح بازیابی از فاجعه اجرا شوند.
29. توسعه روابط:
ایجاد و تقویت روابط با شرکای تجاری و ارائه‌دهندگان خدمات به منظور تضمین ادامه تأمین کالاها و خدمات در صورت وقوع فاجعه.
30. ایجاد گزارش‌گیری:
توسعه گزارش‌ها و مستندات جامع برای ثبت تجربیات و آموزه‌های به‌دست‌آمده از فاجعه و اجرای DRP.
با انجام این مراحل و اهمیت دادن به جزئیات و به‌روزرسانی مداوم، شما می‌توانید DRP خود را به یک فرآیند موثر و قابل اعتماد برای مقابله با هر گونه فاجعه تبدیل کنید و به حفظ پایداری و عملکرد سازمانی کمک کنید.