چک‌لیست اجرایی جامع C2M2

این چک‌لیست جامع، توسط میرعلی شهیدی تدوین شده است و بر اساس مدل بلوغ امنیت سایبری C2M2، اصول مدیریت ریسک و اولویت‌بندی اجرایی در صنایع IT, ICT, OT, IOT, IIOT و ... طراحی گردیده است. این ابزار به سازمان‌ها کمک می‌کند تا وضعیت امنیت سایبری خود را در حوزه‌های مختلف بر اساس معیارهای استاندارد ارزیابی کنند و برنامه‌های بهبود را با رویکردی ساختارمند و حاکمیتی پیش ببرند. هر آیتم بر اساس **سطوح بلوغ C2M2 (MIL)** ارزیابی می‌شود که نشان‌دهنده میزان پیشرفت در پیاده‌سازی آن کنترل است.

مدیریت ریسک (Risk Management)

اولویت اجرا:

شناسایی جامع ریسک‌های امنیتی مهم سازمان (شامل ریسک‌های فنی، عملیاتی، و انسانی)
ارزیابی دقیق میزان تاثیر و احتمال وقوع ریسک‌ها با متدولوژی مشخص و مستند (NIST CSF)
تعیین و اجرای راهکارهای مؤثر کاهش، انتقال، پذیرش یا اجتناب از ریسک
پایش مستمر و به‌روزرسانی منظم ریسک‌ها و کنترل‌های مربوطه (PDCA)
تهیه و به‌روزرسانی طرح واکنش به ریسک‌ها و سناریوهای اضطراری (BCDR)
ادغام فرآیندهای مدیریت ریسک امنیت سایبری با مدیریت ریسک سازمانی (ERM)

مدیریت ریسک‌پذیری (Vulnerability Management)

اولویت اجرا:

انجام اسکن‌های منظم آسیب‌پذیری (Vulnerability Scanning) بر روی تمامی دارایی‌ها
اعمال به موقع و برنامه‌ریزی شده وصله‌های امنیتی برای سیستم‌عامل‌ها و برنامه‌های کاربردی (Patch Management)
پیاده‌سازی فرآیند اولویت‌بندی آسیب‌پذیری‌ها بر اساس میزان ریسک (CVSS scoring)
انجام تست‌های نفوذ (Penetration Testing) به صورت دوره‌ای توسط تیم داخلی یا خارجی (SANS, OWASP)
نظارت بر منابع اطلاعاتی آسیب‌پذیری جدید (مثل NIST NVD) و به‌روزرسانی سیستم‌های امنیتی

مدیریت پیکربندی و وصله (Configuration and Patch Management)

اولویت اجرا:

نگهداری فهرست دقیق و به‌روز از تمامی تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزارهای سازمان (Asset Inventory)
بررسی و اعمال پیکربندی‌های امنیتی استاندارد و سخت‌سازی (Hardening) تجهیزات (Baseline Security)
انجام ممیزی‌های دوره‌ای پیکربندی برای اطمینان از انطباق با Baseline های تعریف شده
خودکارسازی فرآیندهای مدیریت پیکربندی و وصله در حد امکان (Automated Patching/Configuration)

مدیریت هویت و دسترسی (Identity and Access Management - IAM)

اولویت اجرا:

اجرای احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) برای تمامی حساب‌های کاربری حساس (مفاهیم AAA: Authentication)
تعریف دقیق دسترسی‌ها و امتیازات کاربران بر اساس اصل حداقل امتیاز (Least Privilege) و نیاز به دانستن (Need-to-know) (مفاهیم AAA: Authorization, CIA)
بررسی دوره‌ای و حذف دسترسی‌های غیرضروری یا منقضی شده (به‌ویژه پس از تغییر نقش یا خروج کارکنان)
ثبت و نظارت مستمر بر فعالیت‌های دسترسی کاربران، به‌ویژه برای حساب‌های با امتیاز بالا (مفاهیم AAA: Accounting)
پیاده‌سازی مدیریت دسترسی ممتاز (Privileged Access Management - PAM) برای حساب‌های ادمین و سیستمی

مدیریت آگاهی و آموزش (Awareness and Training Management)

اولویت اجرا:

برگزاری دوره‌های آموزشی امنیتی جامع و منظم برای کلیه کارکنان (PDCA در آموزش)
ارسال هشدارها، بولتن‌ها و نکات امنیتی به صورت دوره‌ای و هدفمند (مثلاً در مورد فیشینگ، SANS Top 20)
ارزیابی تاثیر آموزش‌ها بر رفتار امنیتی کارکنان (مثلاً با حملات فیشینگ شبیه‌سازی شده)
ایجاد و ترویج فرهنگ امنیتی قوی و مسئولیت‌پذیری فردی در سازمان (ISMS - A.7)

مدیریت حوادث (Incident Management)

اولویت اجرا:

تعریف و مستندسازی فرآیند شفاف برای شناسایی، طبقه‌بندی، گزارش و پاسخ به حوادث امنیتی (NIST SP 800-61, ISMS)
تشکیل و آموزش تیم پاسخگویی به حوادث (Incident Response Team - IRT/CERT) با نقش‌های مشخص
مستندسازی کامل و تحلیل پس از حادثه (Post-mortem Analysis) برای درس‌آموزی و بهبود فرآیندها (PDCA)
اجرای برنامه‌های بازیابی، مهار و ریشه‌یابی پس از حادثه برای بازگشت به حالت عادی (CIA - Availability)
انجام تمرینات شبیه‌سازی شده (Tabletop Exercises) برای افزایش آمادگی تیم واکنش به حوادث (PDCA - Check)

امنیت برنامه‌های کاربردی (Application Security)

اولویت اجرا:

پیاده‌سازی کنترل‌های امنیتی از ابتدا در چرخه توسعه نرم‌افزار (Security by Design در SDLC - Baseline)
انجام بررسی کد (Secure Code Review) و تست نفوذ برنامه‌های کاربردی (DAST/SAST، بر اساس OWASP Top 10 و SANS)
به‌روزرسانی منظم برنامه‌ها، فریم‌ورک‌ها و کتابخانه‌های شخص ثالث مورد استفاده (Dependency Management)
آموزش تیم توسعه در زمینه بهترین شیوه‌های کدنویسی امن و آسیب‌پذیری‌های رایج
استفاده از فایروال‌های برنامه وب (Web Application Firewall - WAF) برای محافظت از برنامه‌ها (Baseline)

مدیریت امنیت داده (Data Security Management)

اولویت اجرا:

شناسایی و طبقه‌بندی دقیق تمامی داده‌های حساس و حیاتی سازمان (Data Classification)
پیاده‌سازی رمزنگاری قوی برای داده‌های در حال استراحت (Data at Rest) و داده‌های در حال انتقال (Data in Transit) (CIA - Confidentiality)
اجرای کنترل‌های دسترسی دقیق برای حفاظت از داده‌های حساس (Least Privilege)
اجرای سیاست‌های نگهداری داده (Data Retention) و حذف امن داده‌ها (Secure Data Disposal)
پایش مستمر نشت اطلاعات (Data Loss Prevention - DLP) و فعالیت‌های غیرمجاز داده

تداوم کسب و کار و بازیابی فاجعه (Business Continuity and Disaster Recovery - BCDR)

اولویت اجرا:

تهیه و به‌روزرسانی برنامه جامع تداوم کسب و کار (BCP) بر اساس تحلیل تاثیر بر کسب و کار (BIA) (ISMS)
پشتیبان‌گیری منظم، رمزگذاری شده و ایمن از تمامی داده‌های حیاتی در مکان‌های مجزا (CIA - Integrity & Availability)
آزمون دوره‌ای و مستندسازی کامل برنامه بازیابی فاجعه (DRP) با سناریوهای مختلف (PDCA - Check)
آموزش کارکنان کلیدی در مواجهه با بحران‌ها، فعال‌سازی طرح‌های BCP/DRP و نقش‌هایشان
پیاده‌سازی راهکارهای بازیابی خودکار و تحمل خطا برای سیستم‌های حیاتی (ICS - Availability)

مدیریت امنیت زنجیره تأمین (Supply Chain Security Management)

اولویت اجرا:

ارزیابی امنیتی جامع تامین‌کنندگان، پیمانکاران و شرکای تجاری (NIST SP 800-161)
تعریف و اعمال سیاست‌ها و الزامات امنیتی صریح در تمامی قراردادهای با اشخاص ثالث (ISMS)
نظارت مستمر بر دسترسی‌ها و تعاملات زنجیره تامین به سیستم‌ها و داده‌های سازمان
انجام ارزیابی‌های دوره‌ای و ممیزی‌های امنیتی از رعایت الزامات توسط زنجیره تامین (PDCA - Check)

امنیت شبکه و عملیات (Network and Operations Security)

اولویت اجرا:

بخش‌بندی و ایزوله‌سازی شبکه (Network Segmentation) برای کاهش سطح حمله و انتشار تهدید (SANS, NIST)
نظارت مستمر بر ترافیک و وقایع شبکه با استفاده از سیستم‌های SIEM/SOC (ICS, NIST)
پیاده‌سازی و پیکربندی صحیح فایروال‌ها، سیستم‌های تشخیص/جلوگیری از نفوذ (IDS/IPS) و UTM (Baseline)
مدیریت امنیت دسترسی فیزیکی به مراکز داده، اتاق سرور و تجهیزات شبکه (CIA)
پیاده‌سازی راه‌حل‌های VPN و رمزنگاری برای ارتباطات امن داخلی و خارجی (CIA - Confidentiality)

مدیریت حاکمیت (Governance Management)

اولویت اجرا:

تعریف و تصویب سیاست‌ها و رویه‌های امنیت اطلاعات توسط مدیریت ارشد (ISMS)
تخصیص نقش‌ها و مسئولیت‌های مشخص برای امنیت سایبری در سازمان
انجام ممیزی‌ها و بررسی‌های داخلی و خارجی منظم بر عملکرد امنیت سایبری
استقرار یک سیستم مدیریت امنیت اطلاعات (ISMS) منطبق با استانداردهای بین‌المللی (ISO 27001, ISM3)
پیوستگی و تعهد مدیریت ارشد به برنامه‌های امنیت سایبری و تخصیص منابع لازم

مدیریت برنامه‌ریزی و بهبود مستمر (Planning and Continuous Improvement)

اولویت اجرا:

تعریف اهداف و شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) برای برنامه‌های امنیت سایبری
انجام بازنگری‌های مدیریتی دوره‌ای برای ارزیابی اثربخشی ISMS و تعیین فرصت‌های بهبود (PDCA - Check/Act)
اجرای برنامه‌های بهبود مستمر (Continuous Improvement) بر اساس نتایج ممیزی‌ها، حوادث و ارزیابی‌ها
پیکربندی و به‌روزرسانی Baseline های امنیتی بر اساس تغییرات محیطی و تهدیدات جدید

نتایج ارزیابی امنیت سایبری

تاریخ گزارش:

امتیاز کل کسب شده (با در نظر گرفتن وزن اولویت): 0.00 از 0.00

درصد تکمیل کلی: 0.00%

امتیازات جزئی بر اساس اولویت بخش‌ها:

این چک‌لیست توسط میرعلی شهیدی، متخصص ارشد امنیت اطلاعات و تست نفوذ تدوین شده است.

برای مشاوره یا همکاری، می‌توانید از طریق وب‌سایت رسمی، ایمیل info@miralishahidi.ir یا شماره تلفن 00989360715710 در ارتباط باشید.